I-UCT yenze udumo ngofikeleleko kwiwebhusayithi ngoLwimi lweZandla

28 August 2025 | Libhalwe ngu Myolisi Gophe. Umfanekiso Lerato Maduna. Liguqulelwe esiXhoseni ngu Zukiswa Zono Read time 5 min.
U Michelle de Bruyn ukhokhele ekwenziweni kwe webhusayithi efikelela ngokugqibeleleyo kubasebenzisi boLwimi lweZandla loMzantsi Afrika.
U Michelle de Bruyn ukhokhele ekwenziweni kwe webhusayithi efikelela ngokugqibeleleyo kubasebenzisi boLwimi lweZandla loMzantsi Afrika.

Kwimbali yokuqala yemfundo ephakamileyo eMzantsi Afrika, iYunivesithi yaseKapa (i-UCT) isungule iprojekthi yokulinga eyenza ukuba iwebhusayithi yayo yeSizwe yoVavanyo lweBenchmark (NBT) ifikeleleke ngoLwimi lweZandla loMzantsi Afrika (SASL).

Eli nyathelo, elikhokhelwa nguMichelle De Bruin, itoliki yeSASL eqeshwe ngokuphelelyo, linyathelo eliqinelwe isibindi lokubandakanywa koluntu olungevayo lwelizwe kwaye liyinxalenye yeMbono ka2030 lweyunivesithi lokuzibophelela kwinguqu.

UDe Bruin, owazalwa ngabazali abazizithulu waza wazibandakanya ne Nkonzo yabaKhubazekileyo ye-UCT ngo2023, uchaza ngehambo yakhe yokutolika intetho yezandla njengobizo. “Ukuqala kwam ukubona itoliki yolwimi lwezandla kwakukwintlanganiso utata awandirhuqela kuyo,” ukhumbula oko. “Ndathabatheka kakhulu. Ndazi ngoko nangoko ukuba le yinto endifuna ukuyenza.”

Kwiminyaka emibini emva koko, uDe Bruin uhamba phambili kwinqanaba lenguqu elibeka imigangatho emitsha yokufikeleleka kwimfundo ephakamileyo. Iprojekthi iqale ngoqwalaselo olulula kodwa olunzulu: “ndiye ndaqaphela ukuba nangona kukho ulwazi oluninzi olubhaliweyo kwiwebhusayithi yeNBT, phantse akukho nto ifikelelekayo kubasebenzisi abazizithulu abasebenzisa ulwimi lweSASL, ulwimi olubalulekileyo, olungenalo uhlobo olubhaliweyo.”

Eqonda lo msantsa, uDe Bruin uye waya kwiZiko le-UCT loVavanyo lweMfundo – elilawula iiNBT – ngombono wokuguqulela iindawo eziphambili zewebhusayithi yokwamkelwa kwabafundi kwiSASL. Uye ngexesha elilungileyo: iyunivesithi ibisele icwangcisa ukuphuculwa kwewebhusayithi. Okulandelayo ibe ziinyanga zentsebenziswano, ukucwangcisa kunye nokuphunyezwa ngononophelo, okubandakanya abachaphazelekayo kwi-UCT yonke kunye namaqabane angaphandle njengeqela le-audio-visual elivela eLamberton.

“Siqale sachonga ulwazi oluqhelekileyo lwentshayelelo olunokuthi lutshintshe ubuncinci iminyaka emithathu ukuya kwemihlanu,” uyacacisa. “Emva koko ndiqale ukutolika loo maphepha, ndabhala umxholo, ndawujonga ukuba uchanekile, kwaye ndisebenze neLamberton ukwenza ifilimu kunye nokuvelisa imveliso yokugqibela – konke oku ngaphandle kweendleko zeyunivesithi, ngenxa yokuzimisela kwabo ukuxhasa eli linge.”

Xa uphuculo lwewebhusayithi yeNBT luye lwanqumama, uDe Bruin kunye nomphathi wakhe, uLania Pretorius, bacinge nge-workaround: bafaka iividiyo zeSASL kwijelo le-YouTube le-UCT kwaye bazifake kwiwebhusayithi besebenzisa amakhonkco acofayo. Esi sisombululo silula kwaye siso esisebenzayo ngoku sivumela nawuphi na umfundi olindelekileyo – okanye umzali wabo – ukuba afikelele kumxholo wokwamkelwa kwiSASL ngokucofa iqhosha.

Kodwa esi isesiqalo kuphela.

“Esi sisihlandlo sokuqala ukuba iziko lemfundo ephakamileyo eMzantsi Afrika lenze ukuba iwebhusayithi ifikeleleke ngokupheleleyo kwiSASL, utsho uDe Bruin. Sisiganeko esibalulekileyo, kwaye sinethemba lokuba siza kuyibeka phambili le ndlela kwi-UCT iphela kwaye ekugqibeleni kwiyunivesithi zonke.”

Eli phulo likwakhokelele ekubeni iyunivesiti isingathe umfundi wayo wokuqala osisithulu ogqibe iNBT ngoncedo lwetoliki yolwimi lwezandla – enye  yenkqubo yokuqala yesizwe yovavanyo lokulinganisa ngezandla.

Ngaphaya kwewebhusayithi, uDe Bruin kunye neNkonzo yabaKhubazekileyo baye benza iividiyo zolwazi ezitolikwe ngeSASL malunga nenkqubo yeNBT kwaye bazisa ukhenketho lwethala leencwadi levidiyo kwiThala leeNcwadi le-UCT i-Oppenheimer iSASL, ngesiNgesi nesiBhulu – nalo olulukhenketho lokuqala lolu hlobo elizweni.

Siguqula iwebhusayithi ye-UCT nganye ngexesha

UDe Bruin ujolise kwimbono ende kodwa efikelekayo. "Sisebenzela ngoku ukwenza ukuba iwebhusayithi yeOfisi yezoQuko noTshintsho (OIC) ifumaneke kwiSASL ngaphambi kokuphela konyaka," utsho. "Emva koko siza kujolisa kwiwebhusayithi yolwamkelo lwabafundi."

UDe Bruin uyavuma ukuba indlela eya phambili ibanzi. Kodwa ukuzibophezela akuguquguquki. "Senza imitsi ebonakalayo. Asifuni ukuba ukufakwa kweSASL kube yinto engavamanga. Sifuna ukuba kube yinto evamileyo."

NgokukaDe Bruin, ukufikeleleka akukho malunga neewebhusayithi – kumalunga nenkcubeko. Ngobudlelwane be-UCT noluntu oluziziThulu lwaseKapa, iyunivesithi iye yaqalisa uqeqesho lweSASL kubasebenzi abaphambili kumathala eencwadi, kwiinkonzo zendlela, kwiindawo zokuhlala zabafundi nakwiziko labatyeleli. Ezi seshoni zixhobisa abasebenzi ngezakhono ezisisiseko zonxibelelwano kwaye zikhuthaza ulwazi oluthe kratya ngenkcubeko yabangevayo.

 

“Sichonga izikhewu kwaye sisebenzela ukwakha i-UCT equkayo, enobuhlobo nezithulu – isebe ngalinye ngexesha.”

“Lo ngumzamo opheleleyo,” utsho uDe Bruin. “Sichonga izikhewu kwaye sisebenzela ukwakha i-UCT equkayo, enobuhlobo nezithulu – isebe ngalinye ngexesha.”

Le projekthi ihambisana neMbono we-UCT ka2030, ebeka inguqu embindini wenkquboqhinga leyunivesithi. Ngokwenza ulwazi lufikeleleke kwiSASL, i-UCT ayihlangabezani kuphela neemfuno zeqela ebelingahoywanga ngaphambili – ikwachaza ngokutsha ukuba kuthetha ukuthini ukubandakanywa kwixesha ledijithali.

“Ekugqibeleni,” uDe Bruin uthi, “ndingathanda ukuba yonke iwebhusayithi ye-UCT ifikeleleke kwiSASL. Oku ayikokuhlangabezana nje nemfuneko yomthetho. Kumalunga nokudala iyunivesithi apho wonke umntu aziva elilungu layo.”


Creative Commons License This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

Please view the republishing articles page for more information.


TOP